Σελίδες , Άρθρα

Κορνήλιος Καστοριάδης

Κορνήλιος Καστοριάδης
Ο άνθρωπος είναι υπεύθηνος για την ιστορία του

Κυριακή 5 Απριλίου 2009

Συναίνεση στην Ολιγαρχία

Όταν πήγαινα σχολείο μου έμαθαν για τις δύο μεγάλες επαναστάσεις της ανθρωπότητας , την Γαλλική και την Αμερικανική . Ήταν λέει οι επαναστάσεις που έφεραν την δημοκρατία , την ισότητα και την αδελφοσύνη στους ανθρώπους [η πρώτη] καθώς και την ανεξαρτησία και δημιουργία του Αμερικανικού έθνους [η δεύτερη].Η Γαλλική επανάσταση κατέλυσε την μοναρχία και εδραίωσε την δημοκρατία δίνοντας ελπίδα σε όλους τους καταπιεσμένους και εξαθλιωμένους από την φτώχεια «πολίτες» .Η Αμερικανική επανάσταση προσέφερε πολλά σε μία μόνο μερίδα ανθρώπων άσχετα με το ότι την γιορτάζουν όλοι οι Αμερικάνοι «πολίτες» . Ο χρόνος όμως είναι «άτιμο πράγμα» και με το πέρασμά του συνειδητοποιείς την ουσία της ιστορίας , την σημασία των γεγονότων και τον αντίκτυπο που έχουν στις επόμενες γενιές .

Το πολιτικό καθεστώς μιας κοινωνίας είναι πάντα η έκφραση του οικονομικού καθεστώτος που επικρατεί την συγκεκριμένη περίοδο .Η πολιτική οργάνωση μιας κοινωνίας δεν αλλάζει σύμφωνα με την θέληση των νομοθετών αλλά διαπλάθεται σύμφωνα με την επικρατούσα οικονομική κατάσταση της οποίας αποτελεί πάντα την έκφραση και το σχήμα της . Μπορεί μόνο να αλλάξει όνομα και μορφή και ενώ κάποτε λεγόταν μοναρχία σήμερα να λέγεται αβασίλευτη δημοκρατία ή κοινοβουλευτική δημοκρατία .
Μερικές φορές το πολιτικό καθεστώς καθυστερεί να εξελιχθεί σε σχέση με το οικονομικό και τότε ανατρέπεται απότομα , και ανασχηματίζεται .Αν όμως το πολιτικό καθεστώς προπορευτεί του οικονομικού σε ότι αφορά την εξέλιξη , τότε παραμένει ένα απλό γράμμα πάνω σε λευκό χαρτί , χωρίς να μπορεί να εκφραστεί και να μεταφραστεί σε πράξη . Τρανό παράδειγμα τούτου αποτελεί η διακήρυξη των λέξεων «Ελευθερία , Ισότητα , Αδελφοσύνη» της Γαλλικής επανάστασης , που θα παραμείνουν στο χαρτί έως ότου οι δύο πρώτες λέξεις γίνουν η βάση των οικονομικών σχέσεων .Επειδή ακριβώς δεν έχει γίνει αυτό , από τότε μέχρι και σήμερα ότι αποκαλείται «ελευθερία των συναλλαγών» είναι στην πραγματικότητα «ελευθερία της εκμετάλλευσης» .
Το πρώτο από τα βήματα που χρειάζεται να γίνουν προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τις κοινωνικές επιστήμες αλλά και να αντικειμενοποιήσουμε την πραγματικότητα είναι να αρχίσουμε να αποβάλλουμε μία – μία τις χιλιάδες προλήψεις με τις οποίες έχουμε διαμορφώσει χαρακτήρα και άποψη για το «γίγνεσθαι» . Πολλές από τις ιδέες αυτές είναι εντελώς λαθεμένες αλλά προβάλλονται με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνονται απόλυτα αποδεχτές ως μονόδρομος παραπλανώντας την κρίση των ανθρώπων . Μία από αυτές τις ιδέες που αποτελεί βάση όλων των σύγχρονων πολιτικών θεσμών και όνειρο των καταπιεσμένων λαών , είναι και η αντιπροσωπευτική κυβέρνηση ή αλλιώς κυβέρνηση με πληρεξουσιότητα[1] .

Η Ιστορία είναι γεμάτη από αγώνες λαών που προσπαθούσαν να διώξουν από πάνω τους , τους μονάρχες , και να εγκαθιδρύσουν την δημοκρατία . Ποτάμια αίματος έχουν χυθεί προκειμένου οι λαοί να μπορέσουν να διακηρύξουν την ανεξαρτησία τους . Όταν το καταφέρνουν αμέσως φτιάχνουν σύνταγμα το οποίο μετά από κάποια χρόνια το αλλάζουν και φτιάχνουν καινούργιο και πάλι το αλλάζουν και … φαύλος κύκλος ! Μοναρχία ή Αβασίλευτη δημοκρατία λίγο ενδιαφέρει και λίγο διαφέρει . Σε καμία από τις δύο περιπτώσεις ο λαός δεν αυτό-κυβερνάται !! Όπως και να έχει , τον κυβερνούν οι «σωστά διαλεγμένοι αντιπρόσωποι» . Διακηρύσσω την ανεξαρτησία μου και ταυτόχρονα παραιτούμαι από αυτήν αφού εκλέγω άλλους να με κυβερνούν τους οποίους δεν μπορώ να ελέγχω . Παρέχω προνόμια σε κάποιους και τους επιτρέπω να αποφασίζουν για μένα , αλλά σχεδόν πάντα χωρίς εμένα . Έτσι , αντί να έχω δημοκρατία , έχω την δημοκρατική νομιμοποίηση μιας ολιγαρχίας , για να θυμηθούμε και τον Κορνήλιο Καστοριάδη .
Κάθε προνομιούχα θέση είναι αποδεδειγμένο ότι σκοτώνει το μυαλό και την καρδιά . Αυτός είναι ένας φυσικός νόμος που ισχύει όχι μόνο για άτομα αλλά για κοινωνικές ομάδες και κοινωνικές τάξεις . Αν εμπιστευτούμε την διακυβέρνησή μας σε μία επιστημονική «ομάδα» την οποία αποκαλούμε σήμερα «επαγγελματίες πολιτικούς» είναι μαθηματικός βέβαιο ότι το μόνο που θα καταφέρουμε είναι το να αποκοπούμε εντελώς από τα κέντρα λήψης αποφάσεων σε θέματα που αφορούν άμεσα εμάς . Φέρουμε βαρύτατη την ευθύνη της δημιουργίας μιας κατεστημένης εξουσίας η οποία ασχολείται κυρίως με την αυτό-διαιώνισή της γνωρίζοντας πως , εμείς πιστεύουμε ακράδαντα ότι έχουμε την ανάγκη διακυβέρνησης και καθοδήγησης από την ίδια . Κανένας πολίτης δεν πιστεύει στο ότι μπορεί να ορίσει μόνος του τη ζωή του χωρίς να αντιπροσωπεύεται από κάποιον ή κάποιους τους οποίους θεωρεί πιο ικανούς από αυτόν ή πιο μορφωμένους από τον ίδιο . Αυτό φυσικά το αποδέχεται γιατί δεν έχει σκεφθεί το γιατί κάποιοι να είναι μορφωμένοι και κάποιοι όχι , ή το γιατί στον ίδιο δεν επιτρέπεται ουσιαστικά να γίνει πολιτικός . Καλύτερα να αφήσουμε όμως το συγκεκριμένο θέμα και να επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε μία άλλη πτυχή του κοινοβουλευτισμού .
Η μεγάλη επιτυχία του συστήματος είναι το ότι αφαίρεσε την εξουσία από τον έναν , τον μονάρχη , και την μετέφερε στους πολλούς . Στην πραγματικότητα όμως «οι πολλοί» δεν είναι παρά μία μικρή ομάδα ανθρώπων , μία μειονότητα και μάλιστα μία προσωποπαγής μειονότητα .Όσο και να θέλουμε να το αρνηθούμε ή εξουσία έχει την τάση να δίνεται τελικά στα χέρια όχι της συγκεκριμένης ομάδας αλλά ενός προσώπου που αποκαλείται πρωθυπουργός . Φυσικά είναι απόλυτα σωστό το να μπορεί η βουλή να αφαιρέσει την εξουσία από το πρόσωπο αυτό και να το καθαιρέσει από την θέση αυτή . Γιατί ; Για να φέρει στην ίδια θέση έναν άλλο πρωθυπουργό[2] .
Είναι γνωστός σε όλους μας ο τρόπος με τον οποίο διεξάγονται οι εκλογές , οι υποσχέσεις που δίνονται , οι διορισμοί πολιτών στο δημόσιο και τόσα άλλα κωμικοτραγικά φαινόμενα .Οι μεγάλες αφίσες στους δρόμους , τα φέϊγ-βολάν , οι συγκεντρώσεις σε πλατείες και καφενεία , οι νοθείες και το «ψάρεμα» των ψηφοφόρων . Τα χρήματα που πετούν στους προεκλογικούς αγώνες θα μπορούσαν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν σε δεκάδες κοινωφελή έργα ή να βοηθήσουν οικογένειες και ανθρώπους με τεράστια οικονομικά προβλήματα ή προβλήματα υγείας . Οι πολίτες δεν αναρωτιόνται ποτέ που βρίσκουν τα χρήματα τα κόμματα και κάνουν τόσο πολυέξοδες προεκλογικές εκστρατείες ; Φυσικά , και μάλιστα γνωρίζουν και την απάντηση ή τουλάχιστον ένα κομμάτι από αυτήν . Συνεπώς το αμέσως επόμενο ερώτημα που θέτω είναι το πώς γίνεται οι πολίτες να πιστεύουν ότι αυτός που τελικά θα γίνει κυβέρνηση θα δουλέψει γι’ αυτούς (τους πολίτες) και όχι για τον «ευεργέτη» του ; Απαντώ : Δεν το πιστεύουν !! Απλά ψηφίζουν το «λιγότερο κακό» .

Στις μέρες μας ένα ποσοστό των πολιτών , πάνω από το 80% , είναι σίγουρο ότι η κυβέρνηση λειτουργεί προς όφελος των ειδικών συμφερόντων και όχι για τον λαό . Οι περισσότεροι θεωρούν το οικονομικό σύστημα άδικο και πως οι εργαζόμενοι έχουν πολύ αδύνατο λόγο σε ότι γίνεται στην χώρα τους . Παρόλα αυτά όμως εξακολουθούν να ψηφίζουν τους ίδιους , και να υποστηρίζουν φανατικά το ίδιο σύστημα διακυβέρνησης . Ένα σύστημα ,τόσο καλά δομημένο και διαμορφωμένο με θεσμούς και αξίες ,που όχι μόνο σε πείθει πως μπορείς να εκλέγεις όποιον θέλεις , αλλά να σου υπαγορεύει ταυτόχρονα και το ποιους πρέπει να εκλέξεις !! Έτσι εσύ μπορείς να κοιμάσαι ήσυχος γνωρίζοντας ότι έκανες το καθήκον σου ως πολίτης με μοναδικό αντάλλαγμα την απλή συναίνεσή σου . ( «Θα με εκλέξεις όχι για να σε καθοδηγήσω και να σε υπηρετήσω ,αλλά για να σε κυβερνήσω» . Όπως ακριβώς και τα πλεούμενα που καμιά φορά γίνονται και αεροπλανοφόρα .) Στόχος του συστήματος είναι κυρίως να αποτρέψει την ίδια του την αμφισβήτηση μέσα από τους μηχανισμούς της συναίνεσης . Οι μηχανισμοί δεν μένουν αμετάβλητοι μέσα στον χρόνο , και δεν θα μπορούσαν άλλωστε . Κάποτε η συναίνεση προέκυπτε μέσα από την «κοινωνική συνεργασία» , και μόνο , κάτι που μας το ζητούν και σήμερα .Υπήρχε η συμμετοχή των πολιτών , η συγκατάθεση για οτιδήποτε . Πάλι μπορούσαν να σε πείσουν ,αλλά τουλάχιστον ήσουν εκεί .Τώρα όμως δεν συμβαίνει αυτό .Υπάρχουν τα μέσα ενημέρωσης που οργανώνουν την συναίνεση χωρίς διάλογο και άμεσο συμβιβασμό .
Οι νέες συνθήκες έφτιαξαν έναν καινούργιο τρόπο υπακοής που ο Τσόμσκι ονομάζει «συναίνεση χωρίς συναίνεση» . Ο τρόπος αυτός αφορά την σχέση που έχουν οι μεγάλες εταιρείες με την κυβέρνηση .Αν υπάρχει η συναίνεση της κυβέρνησης δεν χρειάζεται η συναίνεση των εκλογέων της ! Μέσα από αυτό το σκεπτικό αναδεικνύεται η μεγάλη αντίφαση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας , αντίφαση που έχει τα ισχυρά θεμέλιά της στο κατασκεύασμα που ονομάζουμε «αρχή της πλειοψηφίας» . Για να γίνει κατανοητό το παραπάνω αρκεί να παρατηρήσουμε το ότι οι κυβερνήσεις πολύ σπάνια εκπροσωπούν την πλειοψηφία του λαού . Στην Ελλάδα η κυβέρνηση εκλέχθηκε με το 35% , αν δεν κάνω λάθος . Επίσης σπάνιο είναι να κατέχει και την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος . Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο τα εκλογικά συστήματα είναι φτιαγμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να μην διασφαλίζεται η εκπροσώπηση της πλειοψηφίας (και σε αυτό είμαι αντίθετος) κάτι που απαιτεί την απλή αναλογική , αλλά η σταθερή διακυβέρνηση . Κατά συνέπεια η αρχή της διακυβέρνησης αναδεικνύεται ως μεγαλύτερη από αυτήν της θέλησης του λαού .
Τα προβλήματα που δημιουργούνται μέσα από το σύστημα του κοινοβουλευτισμού ή αλλιώς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας είναι πάρα πολλά ιδίως αν συμπεριλάβουμε και αυτά που ήδη υπάρχουν . Πρέπει να καταλάβουμε πως δεν χρειαζόμαστε κάποιον να μας αντιπροσωπεύει σε καμία πτυχή και σε κανένα κομμάτι της ζωής μας . Οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν σε μία αυτοδιευθηνόμενη κοινωνία , αρκεί να το πιστέψουν και να το προσπαθήσουν . Να αφήσουν στην άκρη ιδεολογίες , θεσμούς και αξίες που τους χωρίζουν και να καθορίζουν μόνοι την τύχη τους . Αν αυτό μας μοιάζει αδύνατο πρέπει να σκεφτούμε πως αν δεν κυνηγούσαμε το αδύνατο δεν θα είχαμε πετύχει τίποτε μέχρι σήμερα .


[1] : Όρος που χρησιμοποιεί ο Κροπότκιν και τον συνάντησα για πρώτη φορά στο βιβλίο του «η Αναρχική οργάνωση της κοινωνίας».

[2]: Εδώ θα ήθελα να αναφέρω κάτι που προσωπικά , είναι δύσκολο να εξηγήσω: Άσχετα με το αν τα κοινοβούλια είναι διορισμένα ή έχουν προέλθει από καθολική ψηφοφορία ψάχνουν πάντα τον άνθρωπο στον οποίο θα μπορούσαν να εναποθέσουν την φροντίδα για την διακυβέρνηση και να υποταχτούν σε αυτόν .

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου