Σελίδες , Άρθρα

Κορνήλιος Καστοριάδης

Κορνήλιος Καστοριάδης
Ο άνθρωπος είναι υπεύθηνος για την ιστορία του

Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2010

Η πολιτική του φόβου : Lasciate ogni speranza (Εγκαταλείψατε κάθε ελπίδα)

          Ποτέ μου δεν πίστεψα πως η «οικονομική κρίση» , είναι μία τυχαία δημιουργηθήσα κατάσταση . Οι άνθρωποι που διαχειρίζονται την παγκόσμια οικονομία , είναι εξαιρετικά ικανοί ώστε να τους ξεφύγει μία κατάσταση  από τα χέρια τους τόσο πολύ. Η «κρίση» δεν είναι τίποτε παρά πάνω και τίποτε λιγότερο από το μέσο με το οποίο οι εξουσίες προσπαθούν να χειραγωγήσουν το μεγαλύτερο μέρος του πλήθους[1] , με απώτερο σκοπό την «ήπια» καταστολή και την αφαίρεση των κεκτημένων δικαιωμάτων του . Άλλωστε , οι εργάτες , οι μισθωτοί , οι συνταξιούχοι και οι μικρομεσαίοι μαζί με τους αποκλεισμένους , αποτελούν το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας . Το όπλο που χρειάζεται για να λειτουργήσει το μέσο αυτό είναι ο φόβος . 
          Είναι σε όλους μας γνωστό πως το 1% των κατοίκων του πλανήτη , κατέχει το 90% του συνολικού του πλούτου . Σε έναν ανοικτό στην ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων και των εμπορευμάτων πλανήτη , ότι γίνεται σε ένα μέρος , έχει επιπτώσεις στο πως ζουν τι ελπίζουν και τι προσδοκούν άνθρωποι άλλων περιοχών . Οι σύγχρονες κοινωνίες είναι «ανοικτές» (με την έννοια του Καρλ Πόπερ) , γνωρίζουν πως δεν είναι τέλειες και θέλουν να αλλάξουν . Όμως είναι ανίκανες όσο ποτέ να αποφασίσουν τι πρέπει να αλλάξουν , τι πορεία θα ακολουθήσουν και επιπρόσθετα δεν μπορούν να προστατεύσουν την όποια πορεία τους .
          Οι άνθρωποι δεν είναι τίποτε παραπάνω από το μέρος ενός δύσμοιρου και ετερόνομου πλήθους , που κατακλύζεται από δυνάμεις που αφ ενός μεν δεν τις κατανοεί , αφετέρου δεν μπορεί να τις ελέγξει . Τρομοκρατείται από την ιδέα πως είναι αδύναμο να υπερασπιστεί τον εαυτό του . Τα συνεχή φορολογικά μέτρα , οι απολύσεις, η αύξηση της ανεργίας , η υποτιθέμενη έλλειψη ρευστότητας , η εξάρτηση από τις τράπεζες , δημιουργούν ένα φόβο που κρίσιμο στοιχείο του δεν είναι ο κίνδυνος αυτός καθ’ αυτός , αλλά η άγνοια , του σε τι μπορεί να μετασχηματιστεί αυτός ο φόβος .  Δεν μπορείς πλέον να προγραμματίσεις τίποτε , δεν «υπάρχει μέλλον» και αυτό προσφέρει αμεσότητα και υλική υπόσταση στο φόβο . Το έδαφος πάνω στο οποίο βασίζονται οι προοπτικές του βίου , είναι ασταθές . Δεν μπορεί να μας προσφέρει προστασία , απέναντι στα χτυπήματα της «μοίρας» . Τα αποκαλούμε έτσι γιατί δεν μπορούμε να τα διαχωρίσουμε από τις αντιξοότητες που δεν δυνάμεθα να αποτρέψουμε εξαιτίας ακριβώς τις ανικανότητάς μας να τις προβλέψουμε . Η μοίρα σηματοδοτεί την ανθρώπινη άγνοια και ανημποριά και χρωστά τη δύναμή της στις αδυναμίες των ανθρώπων .
          Η εξουσία (όχι η κυβέρνηση) φροντίζει , μέσω των εντεταλμένων κοντυλοφόρων και της συνεχούς προβολής τους από το χαζοκούτι , να μας υπενθυμίζει πως πρέπει να μάθουμε να ζούμε με λιγότερα , ή , για να είμαστε ακριβής , με ακόμα λιγότερα . Εμείς από την άλλη , ανίκανοι να επιβραδύνουμε το ρυθμό της πίεσης και των αλλαγών , εστιάζουμε σε πράγματα που πιστεύουμε ή που μας διαβεβαιώνουν πως μπορούμε να ελέγξουμε . Αναζητώντας υποκατάστατα στόχων πάνω στα οποία μπορούμε να ξεφορτώσουμε το πλεόνασμα των φόβων μας , ασχολούμαστε με την εισπνοή του καπνού από τσιγάρα άλλων , την απαγόρευση λήψης λιπαρών τροφών , την προστασία του περιβάλλοντος , και το σεξ χωρίς προστασία . Όλα αυτά , έχουν κοινό παρανομαστή το φόβο , «μην τα κάνεις γιατί αλλιώς…». Έτσι συνηθίζουμε σε όλων των ειδών τις απαγορεύσεις , μπαίνοντας στo μονοπάτι της παθητικής ελευθερίας και την αποδεχόμαστε . Λέγοντας παθητική ελευθερία εννοώ το ότι νομίζουμε πως είμαστε ελεύθεροι επειδή ψηφίζουμε κάθε τέσσερα χρόνια , τους ίδιους ανθρώπους , τις ίδιες ιδεολογίες , και τις ίδιες πρακτικές . Λυπάμαι , αλλά το «νομίζω» είναι το ρήμα του "μαλάκα"!!
          Βαδίζοντας σε μία εποχή που οι μεγάλες ιδέες έχασαν την αξιοπιστία τους , ο φόβος ενός εχθρού φάντασμα είναι ό,τι απέμεινε στους πολιτικούς για να διατηρήσουν τη θέση τους . Ακόμα καλύτερα όταν δεν πρόκειται για εχθρό αλλά για εχθρούς . Εγκληματικότητα , τρομοκρατία , οικονομική κρίση , θρησκευτικές αντιπαλότητες , είναι μόνο μερικοί από τους φόβους μας . Τα παραπάνω μαζί με την παιδεραστία , τους παρενοχλητικούς ζητιάνους , και το χρώμα του δέρματος συγκεφαλαιώνονται στη φιγούρα του παράνομου μετανάστη . Τότε είναι που ο άνθρωπος στρέφει το βλέμμα του στο κράτος .
          Δυστυχώς , η κοινωνία δεν προστατεύεται πλέον από το κράτος αλλά και δεν εμπιστεύεται την προστασία της σε αυτό . Το κράτος βρίσκεται αντιμέτωπο και εκτεθειμένο στην αρπακτικότητα δυνάμεων που δεν μπορεί να ελέγξει πολλώ δε μάλλον να υποτάξει . Αυτός είναι και ο πρωταρχικός λόγος που οι κυβερνήσεις των κρατών πασχίζουν να ανταπεξέλθουν στις περιστασιακές καταιγίδες και στις κρίσεις , παραπαίοντας από τη μία αυτοσχέδια εκστρατεία στην άλλη , και από τη μία σειρά μέτρων «έκτακτης ανάγκης» στην άλλη . Το μόνο που τους ενδιαφέρει και που ονειρεύονται είναι η παραμονή στην εξουσία , ακριβέστερα , να παραμείνουν στρατιώτες της εξουσίας , αφού οι ίδιοι γνωρίζουν πως δεν εξουσιάζουν κανέναν . Στερούνται μακροπρόθεσμων προγραμμάτων , φιλοδοξιών και κυρίως οραμάτων για μια ριζοσπαστική επίλυση των προβλημάτων που επανεμφανίζονται .
          Ο πρωθυπουργός που διατυμπάνιζε πως «λεφτά υπάρχουν» τώρα ο ίδιος δεν έχει το θάρρος ούτε να τα κοιτάξει . Γνωρίζει πως εκεί που βρίσκονται , δεν μπορεί να τα αγγίξει . Αυτό το γνώριζε από πριν. Το μόνο που έκανε σε δύο περίπου χρόνια , είναι να κοινωνικοποιήσει το χρέος που δημιούργησαν οι προκάτοχοί του . Έκανε ότι περνούσε από το χέρι του για να αυξήσει τους φόρους , όπως πάντα , αλλά δεν κάνει τίποτε για την ανεργία που έφτασε το επίσημο 15% . Ενορχηστρώνει την επίθεση στα επιδόματα (για κάποια από αυτά σωστά) και στα κεκτημένα των δημοσίων υπαλλήλων , μαζί με τους έμμισθους και υψηλά αμειβόμενους παπαγάλους του , με στόχο το ευκολότερο ξεπούλημα των δημοσίων οργανισμών , αλλά και την μεγαλύτερη περιστολή των δικαιωμάτων των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα . Η πάγια τακτική του «διέρει και βασίλευε» . Βάζει τις κοινωνικές ομάδες τη μία απέναντι στην άλλη , και όχι τη μία δίπλα στην άλλη . Με όπλο το φόβο της οικονομικής κατάρρευσης , ζητά να πάψουν οι εργαζόμενοι να διεκδικούν . Μιλά για επίθεση των κερδοσκόπων απέναντι στην Ελλάδα , και ταυτόχρονα έρχονται εδώ κάποιοι , που λένε πως δεν μας έχουν πλέον εμπιστοσύνη , για να μας ελέγξουν . Δεν μας έχουν εμπιστοσύνη ποιοι , αυτοί που δημιούργησαν τη κρίση!!
          Εμείς ως πολίτες (ο θεός να μας κάνει) από την άλλη , δεν λέμε να καταλάβουμε πως τα τελευταία τριάντα περίπου χρόνια , η εξουσία και η πολιτική έχουν διαχωριστεί εντελώς . Εξουσία δεν ασκούν οι πολιτικοί , αλλά οι κατέχοντες το διεθνές κεφάλαιο . Η δημοκρατία και η ελευθερία δεν μπορούν να είναι ασφαλείς σε μία μόνο χώρα ή σε μία ομάδα χωρών . Οι πολιτικοί κυβερνούν βασιζόμενοι στο φόβο , τον οποίο διασκορπίζουν μέσω των ΜΜΕ . Η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα γεννιούνται από την αίσθηση της ανημποριάς . Δεν έχουμε τον έλεγχο σε τίποτε , είτε ατομικά είτε συλλογικά , κάτι που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο τα πράγματα . Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι το να μην σταματάμε να διεκδικούμε , να πάψουμε να πιστεύουμε ό,τι μας σερβίρουν από τα ΜΜΕ , και να γίνουμε ΠΟΛΙΤΕΣ !! Μόνον όταν θα μπορέσουμε να εξυψώσουμε την πολιτική στο επίπεδο της εξουσίας , θα εξορκίσουμε το δαίμονα του φόβου που μας κυνηγά . Αν το καταφέρουμε αυτό , θα έχουμε πλέον τη δυνατότητα να ελέγχουμε τις δυνάμεις εκείνες που διαμορφώνουν την κοινή μας κατάσταση . Θα θέσουμε το εύρος των δυνατοτήτων μας και τα όρια της ελευθερίας μας για να επιλέγουμε . Αυτό ακριβώς μας έχουν αρπάξει και αυτό είναι που μας κάνει να φοβόμαστε . Ας μην ξεχνάμε : "Ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για την ιστορία του"  (Κορνήλιος Καστοριάδης).                    



[1] Στο Blog μου , άρθρο με τίτλο «Το διάβασμα μιας προκήρυξης» κάνω το διαχωρισμό πλήθος – λαός .