Μία εξέγερση είναι πάντοτε κάτι πολύ περισσότερο από μία μαζική υστερία . Η ξαφνική και μεγάλη αφύπνιση ή κίνηση αναβίωσης που εμφανίζεται , οφείλεται εν πολλοίς στην αγανάκτηση και αναζωογονεί και επηρεάζει σημαντικά εκείνους που συμμετέχουν . Η αγανάκτηση τις περισσότερες φορές , αν όχι πάντα , αποτελεί την πρώτη ύλη της εξέγερσης , εντός της οποίας ανακαλύπτουμε την ενυπάρχουσα ικανότητά μας να δρούμε ενάντια στην καταπίεση αλλά και να αμφισβητούμε τα αίτια του συλλογικού μας πόνου .
Έκφραση της αγανάκτησης , είναι η ίδια μας η ύπαρξη που εξεγείρεται συμπεριλαμβάνοντας πάντα ένα μικρό ή μεγάλο ποσοστό βίας . Η αντίσταση αλλά και η ισχύς που προκύπτουν μέσα από την εξέγερση , εμφανίζονται αυθόρμητα και άμεσα , άρα εντελώς απλοϊκά . Όχι όμως με μικρότερη ένταση . Η αγανάκτηση εμφανίζεται πάντα ως απάντηση σε ένα συγκεκριμένο εμπόδιο ή μία μορφή βίας .
Οι άνθρωποι που εξεγείρονται , είτε μας αρέσει είτε όχι , έχουν δίκιο . Ο αυθορμητισμός τους όμως , οδηγεί σε λάθος μονοπάτια καθώς δεν αφήνει πίσω του καμία οργανωτική δομή ή νόμιμο θεσμό που να μπορεί να χρησιμεύσει σαν αλλαγή απέναντι στην ανατραπείσα εξουσία . (Εξαίρεση σε αυτό ίσως αποτελούν οι Ζαππατίστας , αλλά δεν είναι τώρα αυτό το θέμα μας). Πολύ περισσότερο ο αυθορμητισμός και η αγανάκτηση δεν κινούνται ποτέ προς ένα ριζικό μετασχηματισμό της κοινωνίας . Αυτό μπορεί να εξηγηθεί αν ακολουθήσουμε τον παρακάτω συλλογισμό : το «καινούργιο» εμπεριέχει πάντοτε το «παλιό» γιατί το «παλιό» μπαίνει μέσα στο «καινούργιο» με τη μορφή που του δίνει το «καινούργιο» . Αποτέλεσμα τούτου είναι οι εξεγερμένοι να επιστρέφουν στο «παλιό» μέσω του «καινούργιου» χωρίς να το αντιλαμβάνονται .
Στις μέρες μας υπάρχει μία «επιδημική διάδοση» των εξεγέρσεων σε όλο τον κόσμο . Για να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς , πάντοτε υπήρχαν εξεγέρσεις ανά τον κόσμο , απλά τώρα διαδίδονται από τα ΜΜΕ περισσότερο , για λόγους που δεν μας αφορούν εδώ . Αίγυπτος , Συρία , Μαρόκο , Τυνησία , Φιλιππίνες κλπ. Οι άνθρωποι αυτοί εξεγέρθηκαν γιατί αγανάκτησαν , άρα με βάση αυτά που έγραψα πιο πάνω , σαφώς έχουν δίκιο . Αυτό που με ανησυχεί είναι το αν θα κάνουν πάλι , και αυτοί ,το ίδιο λάθος : να μπερδέψουν την απελευθέρωση με την πολιτική ελευθερία . Η διαφορά μεταξύ των δύο εννοιών είναι πολύ μεγάλη .
Η απελευθέρωση αποτελεί προϋπόθεση της ελευθερίας αλλά σε καμία περίπτωση δεν οδηγεί υποχρεωτικά σε αυτή . Η σύγχυση αυτή οφείλεται κατά τη γνώμη μου σε δύο λόγους : πρώτα , στο γεγονός πως η απελευθέρωση προβάλλεται πάντα με μεγαλοπρέπεια ενώ η ελευθερία είναι πολλές φορές , εκτός από αβέβαιη , και μάταιη . Δεύτερος λόγος και εξίσου σημαντικός είναι το γεγονός πως η πολιτική ελευθερία ήταν και είναι στην πραγματικότητα , ιστορικά ανύπαρκτη . Αποτέλεσμα τούτου είναι οι άνθρωποι να μην νοιάζονται γι’ αυτή , αφού στην πραγματικότητα δεν την γνωρίζουν . Έτσι δημιουργείται ένα θέσφατο , το να φανταζόμαστε την πολιτική ελευθερία όχι ως πολιτικό φαινόμενο , αλλά ως ένα σύνολο μη πολιτικών δραστηριοτήτων τις οποίες νομίζουμε πως διασφαλίζουμε μέσα από ένα συγκεκριμένο πολιτικό σύστημα που βασίζεται σε ένα συγκεκριμένο διαδικαστικό και που ονομάζουμε «δημοκρατία» . Αυτά που αποκαλούμε ελευθερίες του πολίτη , ήταν ανέκαθεν το ζητούμενο , απλά σήμερα συμπληρώνονται από την απαίτηση για ελευθερία από την ένδεια και το φόβο . Οι ελευθερίες για τις οποίες παλεύουμε όπως η ελευθερία του λόγου , η ελευθερία του τύπου , οι ελεύθερες εκλογές , το δικαίωμα στην εργασία, κλπ , είναι στην πραγματικότητα , παθητικές ελευθερίες και κατ’ ουσία αρνητικές . Οι ελευθερίες αυτές είναι αποτέλεσμα της απελευθέρωσης από μία κυβέρνηση που υπερβαίνει τις εξουσίες της και παραβιάζει πάγια και εδραιωμένα δικαιώματα . Τι σημασία έχει η ελευθερία του λόγου ή το δικαίωμα της διαδήλωσης όταν δεν σε ακούει κανένας ; Ποιος ο λόγος να έχεις ελεύθερες εκλογές όταν το κόμμα που σε αντιπροσωπεύει κάνει τελείως διαφορετικά πράγματα από αυτά που υπόσχεται προσπαθώντας να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των «ευεργετών» του ; Τι ρόλο παίζει το υπάρχει στη ζωή μου το δικαίωμα της εργασίας , αλλά όποτε ο εργοδότης μου θέλει να με απολύει ; Το ουσιαστικό περιεχόμενο της πολιτικής ελευθερίας είναι η συμμετοχή στις δημόσιες υποθέσεις . Η αποδοχή όλων στη δημόσια σφαίρα και κυρίως η ισότιμη συμμετοχή στη διαμόρφωση των νόμων .
«Πώς μπορώ να είμαι ελεύθερος , εάν είμαι υποχρεωμένος να ζω σε μία κοινωνία , στην οποία ο νόμος καθορίζεται από κάποιον άλλον ; Η μόνη αποδεκτή απάντηση συνίσταται στο να πω : έχω την ουσιαστική δυνατότητα να συμμετέχω ισότιμα με οποιονδήποτε άλλον στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή του νόμου . Και αυτό είναι το πραγματικό νόημα της δημοκρατίας. »( Κορνήλιος Καστοριάδης , «του Κορνήλιου Καστοριάδη» , Πόλις , 2000 , σελ 103). Κανείς δεν μπορεί να αποφασίζει για κανένα και κανείς δεν μπορεί να αντιπροσωπεύσει κανένα . Η συλλογιστική της «απαίτησης για συμμετοχή» οδηγεί όχι μόνο στην πολιτική ελευθερία αλλά πολύ περισσότερο στην ατομική και κοινωνική Αυτονομία , πράγμα που θα πρέπει να είναι το ζητούμενο . Κάτι τέτοιο από μόνο του αποτελεί τον ριζικό μετασχηματισμό της κοινωνίας .
Σε αντίθεση με τα παραπάνω , η εξέγερση (και όχι επανάσταση) χρησιμοποιείται ως μεσοδιάστημα μεταξύ δύο ίδιων ουσιαστικά καταστάσεων . Διώχνουμε τον μονάρχη για να φέρουμε στη θέση του έναν άλλο μονάρχη που αποκαλούμε πρωθυπουργό και που τον ντύνουμε με τον μανδύα της δημοκρατίας και των δημοκρατικών εκλογών . Καθαρά προσωποπαγής κυβερνήσεις , που νομιμοποιούν την ολιγαρχία τους μέσω των εκλογών . Οι εκλογές πάντα δουλεύουν ως καταπραϋντικό σε όλες τις μορφές των πολιτικών εξεγέρσεων . Το πρώτο πράγμα που υποσχέθηκε ο στρατός στην Αίγυπτο ήταν εκλογές . Το πρώτο πράγμα που υποσχέθηκαν οι Αμερικάνοι μετά τη σφαγή στο Ιράκ ήταν εκλογές . Κομμάτι των μεταρρυθμίσεων στη Συρία είναι οι «ελεύθερες εκλογές» . Με τις εκλογές , όπως τουλάχιστον γίνονται τώρα , αποποιούμαστε το δικαίωμά μας στην συμμετοχή και το παραχωρούμε σε κάποιους που εμφανίζονται ως «ειδικοί» στην πολιτική . Η πολιτική δεν είναι επάγγελμα , είναι γνώμη . Η αντιπροσώπευση όμως σου απαγορεύει να πεις τη γνώμη σου . Τη λέει κάποιος άλλος για σένα , αποφασίζει για σένα , χωρίς να έχεις ποτέ την δυνατότητα να διαφωνήσεις μαζί του .
Σε καμία περίπτωση δεν απαξιώνω τον αγώνα αυτών των ανθρώπων . Αυτό που θέλω να πω είναι το αν και κατά πόσο οι άνθρωποι είναι ικανοί να σκεφτούν μία άλλη κοινωνία . Είμαι σχεδόν σίγουρος πως αυτοί που ήταν πρωτεργάτες της εξέγερσης , σε λίγο καιρό θα τους βλέπουμε στην τηλεόραση να μας μιλούν για το νέο όραμα της Αιγύπτου ή της Τυνησίας . Καμία κουβέντα δεν θα υπάρχει για το όραμα των υπολοίπων γιατί πολύ απλά οι υπόλοιποι δεν έχουν όραμα . Δεν έχουν πρόταγμα . Δεν έχουν γιατί πολύ απλά δεν μπορούν να φανταστούν μία διαφορετική κοινωνία . Όπως ακριβώς και εμείς εδώ , έτσι και αυτοί δεν μπορούν να δώσουν ένα νόημα στη ζωή τους και κατ’ επέκταση και στην κοινωνία τους . Δεν γνωρίζουν πια κοινωνία θέλουν , αν θέλουν άλλη κοινωνία και πώς να είναι αυτή . Έτσι μη μπορώντας ουσιαστικά να αλλάξουν οτιδήποτε χρησιμοποιούν την εξέγερση ως μεσοδιάστημα ανάμεσα σε δύο ουσιαστικά ίδια πολιτικά συστήματα . Οι πρωτεργάτες θα μετατραπούν σε προνομιούχο φορέα ιδεών και ως η μόνη κινητήριος δύναμη της «επανάστασης» , θα αναλάβουν την εξουσία . Η πολιτική , σαφώς και δεν μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα . Δεν μπορεί όμως να υπάρξει ριζικός μετασχηματισμός της κοινωνίας , που να μην περιλαμβάνει τη διάσταση της εξουσίας . Το ζήτημα είναι το ποιοι κατέχουν την εξουσία και πως την διαχειρίζονται. Εμείς εδώ στην Ελλάδα έχουμε τέτοιο πρόσφατο παράδειγμα τους «αγωνιστές» του Πολυτεχνείου . Λυπάμαι που το αναφέρω αλλά δεν έχω και την καλύτερη γνώμη για όλους αυτούς που πούλησαν τις ιδέες τους για μια θέση στην εξουσία . Αυτοί που δεν το έκαναν είναι άφαντοι και τους θυμούνται μόνο στην επέτειο του Πολυτεχνείου , δίνοντας τους την δυνατότητα να πουν όχι την άποψή τους για το αποτέλεσμα του Πολυτεχνείου , αλλά να περιγράψουν τα απίστευτα βασανιστήρια που υπέστησαν , προκειμένου να μας τονίσει η τηλεόραση το υπόρρητο μήνυμά της : τη ματαιότητα της εξέγερσης . Μπορούμε να δούμε και τους πρωτεργάτες του Μάη του ’68 , πόσοι από αυτούς άλλαξαν τον κόσμο ; Η απαίτηση για συμμετοχή ήταν πάντοτε απούσα!
Το μόνο που πραγματικά εύχομαι , είναι να γίνει αντιληπτό πως το «καινούργιο», το πραγματικά «καινούργιο» , χωρίς ίχνος πρότερης παρουσίας του «παλιού» , είναι το πρόταγμα της Αυτονομίας , και όχι η εδραίωση της «παλιάς» δημοκρατίας δυτικού , ή δεν ξέρω τι άλλου , τύπου . Αν οι εξεγερμένοι σε αυτές τις χώρες δώσουν ως νόημα στην προσπάθειά τους τον νεοφιλελευθερισμό , είναι πάλι από χέρι χαμένοι και το μόνο που θα μπορούν να περιμένουν είναι σε καμιά σαρανταριά χρόνια , τα εγγόνια τους να ξανακάνουν εξέγερση …για τους ίδιους λόγους .
Θα δούμε...
