Σελίδες , Άρθρα

Κορνήλιος Καστοριάδης

Κορνήλιος Καστοριάδης
Ο άνθρωπος είναι υπεύθηνος για την ιστορία του

Σάββατο 10 Απριλίου 2010

Για το έτος κατά της φτώχειας και του αποκλεισμού.

Το 2010 είναι παγκόσμιο έτος κατά της φτώχιας και του αποκλεισμού. Μία από τις ωραιότερες πρακτικές του καπιταλισμού που προκαλεί ασταμάτητο γέλιο είναι η θέσπισης μίας τέτοιας «γιορτής». Οι ταγοί του νεοφιλελευθερισμού μας καλούν να πολεμήσουμε τη φτώχια.
Το πιο μοιραίο αποτέλεσμα του παγκόσμιου θριάμβου της νεωτερικότητας  είναι η οξεία κρίση της βιομηχανίας αποκομιδής των «ανθρώπινων αποβλήτων» . Ο αριθμός των ανθρώπων τους οποίους ο καπιταλισμός καθιστά περιττούς , αυξάνεται ασταμάτητα και σήμερα κοντεύει να ξεπεράσει την ικανότητα διαχείρισης του πλανήτη . Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος ο καπιταλισμός να πνιγεί στα απόβλητα που  ο ίδιος παράγει . Δείχνει πως πλέον δεν μπορεί να τα αφομοιώσει αλλά , δυστυχώς γι’ αυτόν , ούτε να τα εξαφανίσει . Η «τοξικότητα» των αποβλήτων συνεχώς μεγαλώνει και φαίνεται πως θα καταστρέψει τον καπιταλισμό . «Φαίνεται» , όμως , δεν είναι σίγουρο . Ακόμα δεν έχουμε αρχίσει να βλέπουμε ή να αντιλαμβανόμαστε τις μακροπρόθεσμες συνέπειες από τις αυξανόμενες μάζες των ανθρώπινων αποβλήτων στις πολιτικές και κοινωνικές ισορροπίες της συνύπαρξης των ανθρώπων σε πλανητικό επίπεδο .
Η νέα «πληρότητα» του πλανήτη έχει δύο άμεσες συνέπειες : δεν μπορεί να απορροφήσει το πλεόνασμα που αποτελείται από τον περίσσιο , υπεράριθμο , περιττό πληθυσμό , αυτούς που απορροφήθηκαν από την αγορά εργασίας και της στοχευμένης στην αγορά οικονομίας , αλλά ξεπερνούν τους «μηχανισμούς ανακύκλωσης» . Η δεύτερη συνέπεια είναι η εξάλειψη των «κενών» ή «έρημων εδαφών» στα οποία κάποτε εναπόθετε ο καπιταλισμός τα απόβλητά του . Τα εδάφη αυτά δεν υπάρχουν πλέον , ή , είναι ελάχιστα . Οι περιττοί άνθρωποι σήμερα παράγονται σε μαζική κλίμακα σε όλες τις περιοχές του πλανήτη , ενώ κάποτε αυτό δεν γινόταν . 
Η σημερινή κοινωνία δημιουργεί έναν «περίφρακτο χώρο» εντός του οποίου επιδιώκονται η οικονομική και κοινωνική ισορροπία . Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να αφομοιωθούν στις δομές της «κανονικής» ζωής και να γίνουν «χρήσιμα» μέλη της κοινωνίας , απομακρύνονται και μεταφέρονται εκτός του περίφρακτου χώρου . Όσοι καταφέρνουν να ξεφύγουν από τη μεταφορά , μαρκάρονται για να χρησιμοποιηθούν για ανακύκλωση ή αποκατάσταση . Βρίσκονται σε μία προσωρινή κατάσταση ανωμαλίας η οποία αξιώνει θεραπεία κινητοποιώντας την απαραίτητη θεραπευτική αγωγή . Είναι ο λεγόμενος «εφεδρικός στρατός» εργασίας που πρέπει να διατηρείται σε φόρμα ώστε να επιστρέψει σε «κανονικές» λειτουργίες , όταν θα χρειασθεί . Γιατί θα χρειασθεί!! Η κατάταξη στην κατηγορία του απόβλητου δεν παραμένει ποτέ μία αθλιότητα περιορισμένη σε ένα σχετικά μικρό μέρος του πληθυσμού . Είναι μία δυνητική προοπτική για τον καθένα . Γίνεται το ένα από τα δύο άκρα μεταξύ των οποίων η παρούσα και μέλλουσα κοινωνική θέση του καθενός «πηγαινοέρχεται» .
Η πιο ανθούσα βιομηχανία στις χώρες που δόλια και παραπλανητικά αποκαλούνται «αναπτυσσόμενες» , είναι η μαζική παραγωγή προσφύγων . Οι φυλετικοί πόλεμοι , ο πολλαπλασιασμός των αντάρτικων στρατών , οι ληστρικές συμμορίες εμπόρων ναρκωτικών που μεταμφιέζονται σε αγωνιστές της ελευθερίας και της δημοκρατίας υπό τη σημαία των ΗΠΑ και όχι μόνο (Αφγανιστάν , Κολομβία κλπ) εξαλείφουν εύκολα μεγάλο πληθυσμιακό πλεόνασμα , κυρίως τους νέους που είναι δύσκολο να απασχοληθούν , παραμένοντας εγκλωβισμένοι και αποκλεισμένοι από κάθε προοπτική . Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν κυνηγηθεί , δολοφονηθεί και εκδιωχθεί από τα σπίτια τους στο όνομα της δημοκρατίας ή της ελευθερίας .
Υπάρχει όμως και η πεφωτισμένη Δύση , η πεμπτουσία του ψεύδους και της υποκρισίας . Από τη μία πλευρά αρνείται να αναλάβει μέρος της προσπάθειας για τη «διάθεση και ανακύκλωση των αποβλήτων» , από την άλλη κάνει τα πάντα για να ενισχύσει την παραγωγή τους . Το κάνει άμεσα με το να διεξάγει παγκοσμιοποιητικούς πολέμους , αποσταθεροποιώντας όλο και πιο πολλές κοινωνίες . Οι νεογεννίτσαροι με τα πτυχία από το Χάρβαντ , το Γεηλ και το Λόντον σκουλ οφ οικονόμικς , (I elliniki apodosi diki mou) έστησαν την ΕΟΚ , συρρικνώνοντας συνεχώς τον αγροτικό πληθυσμό ώστε να τον μετατρέψουν σιγά-σιγά σε εφεδρικό στρατό εργασίας . Αυτό φυσικά το πέτυχαν με τη σύμφωνη γνώμη των κυβερνήσεων , αφού οι τελευταίες αποδέχθηκαν μόνο οικονομική ένωση και όχι πολιτική .
Οι μετανάστες πλέον κυκλοφορούν στους ίδιους δρόμους με αυτούς που διέσχιζε παλιότερα ο πλεονασματικός πληθυσμός . Μόνο που τώρα δεν μπορείς να ξεχωρίσεις παρά μόνο με το χρώμα του δέρματος το ποιος είναι πραγματικός μετανάστης και ποιος είναι απόβλητο . Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει διαφορά γιατί οι μετανάστες είναι απόβλητα και τα απόβλητα είναι μετανάστες στην ίδια τους τη χώρα . Είναι όλοι τους πρόσφυγες ανεξαρτήτου χρώματος ή εθνικότητας . Στα κέντρα διανομής συσσιτίου πηγαίνουν όλοι . Η πείνα δεν κάνει διακρίσεις . Όλοι τους είναι επί της ουσίας απάτριδες , αλλά όχι με την τρέχουσα έννοια . Με μία διαφορετική : με την απροσδιόριστη παρουσία μιας κρατικής εξουσίας στην οποία δεν μπορούν να δηλώσουν την πολιτική τους ιδιότητα . Είναι hors du nomos δηλαδή έξω από το νόμο . Όχι το νόμο της χώρας που κατοικούν ή μιας άλλης χώρας αλλά έξω από αυτόν κάθε αυτό το νόμο . Βρίσκονται σε μία συνεχή κατάσταση «αμφίσημης ολίσθησης» - όρος του Michel Agier – χωρίς να γνωρίζουν αν αυτό είναι περαστικό ή μόνιμο . Κινούνται στα μονοπάτια μιας διαδρομής που δεν ολοκληρώνεται ποτέ γιατί απλά ο προορισμός τους είναι πάντα ασαφής . Δεν υπάρχει γι’ αυτούς ο «τελικός προορισμός» .Από τη στιγμή που είσαι πρόσφυγας , είσαι για πάντα !!
«Εμείς» που είμαστε έξω από αυτό , έχουμε τη δουλίτσα μας και τον καναπέ από τον οποίο μπορούμε να βλέπουμε κάθε βράδυ τους ίδιους παπαγάλους των ΜΜΕ στα δελτία των οκτώ , επικροτούμε τις ανθρωπιστικές οργανώσεις που βοηθούν όλα τα απόβλητα , εσωτερικά και εξωτερικά . Μία επινόηση καλά σχεδιασμένη να ξεφορτώνει και να διαλύει το άγχος του υπόλοιπου κόσμου , να συγχωρεί την ενοχή και να κατευνάζει τις τύψεις των θεατών αλλά και να προκαλεί τη διάχυση του αισθήματος του επείγοντος και του φόβου των απρόοπτων εξελίξεων . Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις πετυχαίνουν το ιδεώδες ασυμβίβαστο : την έντονη επιθυμία να ξεφορτωθούμε τα ανθρώπινα απόβλητα με την ικανοποίηση της οδυνηρής επιθυμίας της ηθικής ορθότητας . Επουλώνουμε έτσι την ένοχη συνείδηση που προκαλείται από τα δεινά του καταραμένου τμήματος της ανθρωπότητας .
Δεν έχει καμία σημασία αν είσαι άνεργος , εσωτερικός μετανάστης ή πρόσφυγας . Στην πραγματικότητα είσαι «κοινωνικό απόβλητο» εξαιτίας κυρίως του απόλυτου οικονομικού αναγωγισμού που διέπει τις σημερινές κοινωνίες . Είσαι χρήσιμος στη κοινωνία μόνο αν προσφέρεις οικονομικά . Οτιδήποτε άλλο δεν μετράει . Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε είναι πως αύριο το πρωί μπορεί εμείς  να βρισκόμαστε στην ίδια θέση , άνθρωποι χωρίς σκοπό ή στόχο . Σκοπός και στόχος που ορίζονται απόλυτα από την κοινωνία με βάση την «αξία» της πράξης μας